Γ.Σ. Απόλλων Σμύρνης

Γ.Σ. Απόλλων Σμύρνης
Όνομα	Γυμναστικός Σύλλογος Απόλλων Σμύρνης
Ίδρυση	1891, πριν 133 έτη
Έδρα	Ριζούπολη, Αθήνα, Ελλάδα
Χρώματα	Μπλε, Λευκό
Πρόεδρος	Παναγιώτης Καταβέλος
Ιστοσελίδα	Επίσημος ιστότοπος
Μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Ο Γυμναστικός Σύλλογος Απόλλων Σμύρνης^[1] είναι ελληνικό αθλητικό σωματείο το οποίο εδρεύει στη Ριζούπολη, συνοικία της Ε΄ Δημοτικής Κοινότητας του Δήμου Αθηναίων. Ιδρυμένος στη Σμύρνη της Μικράς Ασίας το 1891, κύριος εκφραστής της λαϊκής τάξης της πόλης, υποχρεώθηκε κατά τη Μικρασιατική καταστροφή του 1922 να ξεριζωθεί και να μεταφέρει την εδρα του στην πρωτεύουσα, όπου αρχικά εγκαταστάθηκε στον ανοικτό χώρο πίσω από τους Στύλους του Ολυμπίου Διός.^[2] Σύντομα παραχωρήθηκε αντίστοιχος στο Ρουφ, την απαλλοτρίωση του οποίου το 1946 ακολούθησε η κατασκευή του ιδιόκτητου Γηπέδου «Γεώργιος Καμάρας» (έως το 2003 Ριζούπολης ή Απόλλωνα) που εγκαινιάστηκε το 1948, χρονιά που κατέκτησε και το πρωτάθλημα Αθηνών και έκτοτε αποτελεί την έδρα του.^[3]

Μεταξύ της δεκαετίας του 1930 και το 2001, ο σύλλογος είχε μετονομαστεί σε «Απόλλων Αθηνών» για να επανέλθει στο αρχικό του όνομα Απόλλων Σμύρνης. Αποτελεί τον αρχαιότερο αθλητικό μικρασιατικό σύλλογο στην Ελλάδα, έχοντας ιδρυθεί επτά έτη πριν τον Πανιώνιο (συνένωση Ορφέα και Γυμνασίου Σμύρνης το 1898). Το τελευταίο του γήπεδο στη γενέτειρά του, το Στάδιο Απόλλωνος στην συνοικία Μπέλλα Βίστα καταστράφηκε το 1922 κατά την Καταστροφή της Σμύρνης, ενώ από τα ιδρυτικά του μέλη υπήρξε ο Μητροπολίτης Χρυσόστομος.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο αθλητισμός στη Σμύρνη το 19ο αιώνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα αναφέρονται ευάριθμοι αθλητές από τη Σμύρνη, οι οποίοι συμμετείχαν στα "Ολύμπια": αθλητικούς και καλλιτεχνικούς αγώνες που διεξήχθησαν στην Αθήνα με χρηματοδότηση του Ευαγγέλη Ζάππα τα έτη 1859, 1870, 1875 και 1889. Στις αποκληθείσες "Ζάππειες Ολυμπιάδες" διακρίθηκαν τρεις πρωτοπόροι Σμυρνιοί αθλητές:

Πέτρος Βελισσαρίου στα Α΄ Ολύμπια (1859) νίκησε στο δόλιχο δρόμο ή δρόμο επτά σταδίων (περίπου 1344,5 μέτρα). Έλαβε χρηματικό έπαθλο 280 δραχμές –το μεγαλύτερο που δόθηκε στους αγώνες– και το βαρύτιμο κύπελλο Prize Wenlock, αθλοθετημένο από τον Άγγλο φίλαθλο Γουίλιαμ Μπρουκς, ιδρυτή της Wenlock Olympian Society στην Αγγλία.
Κ. Μολακίδης στα Γ΄ Ολύμπια (1875) ήταν νικητής στην "αναρρίχιση επί κάλω" και δεύτερος στην "ανάβαση επί κεκλιμένου ιστού".
Δημήτριος Μελέγκογλους στα Δ΄ Ολύμπια (1889) ήταν τρίτος στο "άλμα επί κοντώ υπέρ τάφρον", στο "άλμα επί κοντώ υπέρ σχοινίον" και στις "ασκήσεις επί διζύγου".

Ίδρυση του ΓΣ Απόλλωνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Απόλλων ιδρύθηκε το 1891 στην ακμάζουσα Σμύρνη από μια ομάδα Ελλήνων.^[4] Τα μισά περίπου από τα μέλη του, μεταξύ των οποίων ο Χρυσόστομος Σμύρνης (θα κατακρεουργηθεί από τον τουρκικό όχλο κατά την καταστροφή της Σμύρνης το 1922) και ο Εμμανουήλ Σάμιος, είχαν αποχωρήσει από τον προϋπάρχοντα Ορφέα Σμύρνης και άλλων που είχαν θητεύσει παλιότερα ως μαθητές στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης.^[5] αλλά και οι Ιωάννης Δαμβέργης μαζί με τους Απόστολο Ψαλτώφ, Στέφανο Παπαμιχάλη και Ι.Μακρουλίδη παλιοί μαθητές στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης. Ως χρώματα του συλλόγου επιλέχθηκαν αυτά της ελληνικής σημαίας, για να καταδειχθεί ο αποκλειστικά ελληνικός χαρακτήρας της ομάδας μέσα στην τουρκοκρατούμενη πόλη, και να δείξουν με συμβολικό τρόπο την αταλάντευτη επιθυμία τους για απελευθέρωση και ένωση με την μητέρα πατρίδα, Ελλάδα.

Συχνά οργανώνονται συναυλίες και φιλολογικές συγκεντρώσεις που κύριο σκοπό έχουν να αναπτερώνουν το φρόνημα των Ελλήνων κατοίκων της Σμύρνης και των περιχώρων της. Πρώτο τμήμα του νέου συλλόγου ήταν το Φιλαρμονικό, ενώ δύο χρόνια αργότερα προστέθηκαν το Αθλητικό και το Πεζοπορικό, στα τέλη του 1893. Το αθλητικό τμήμα λαμβάνει μέρος στους πρώτους αγώνες της Σμύρνης το 1894, που οργανώνονται από τους Άγγλους φιλάθλους του Μπουρνόβα, και εκεί οι αθλητές του Απόλλωνα κατέκτησαν τις πρώτες τους πρώτες νίκες. Πολυνίκης αναδείχθηκε μία θρυλική μορφή του σμυρναίικού αθλητισμού και μετέπειτα Ολυμπιονίκης, Θεολόγος Αναστάσογλου, ο καλύτερος ίσως αθλητής που έχει αναδείξει ο Απόλλωνας. Την διοργάνωση των αγώνων συνεχίζουν οι Άγγλοι φίλαθλοι έως το 1903, με την συμμετοχή πάντοτε του Απόλλωνα Σμύρνης.

Γρήγορα ο Απόλλων απέκτησε ιδιόκτητο γήπεδο, όπου προπονούνταν οι αθλητές του και διοργανώνονταν αγώνες. Αρχικά αγωνίζονταν σε αυτό μόνο τα μέλη του, αργότερα όμως διοργάνωνε αγώνες στους οποίους μπορούσαν να λάβουν μέρος και άλλοι σύλλογοι. Έγινε έτσι πόλος έλξης για τους χιλιάδες Έλληνες της Σμύρνης.

Το 1894 το συμβούλιο του γυμναστικού συλλόγου του Απόλλωνα απαρτίζεται από τον πρόεδρο Ματθαίο Προβατόπουλο και τους Θ. Βατίδη, Ιάκωβο Κουλαμπίδη, Γρηγ. Σοφιανόπουλο, Γ. Οικονομίδη, Α. Κουλαμπίδη και Θ. Παπαδημητρίου. Αυτή την εποχή αποκτά και ιδιόκτητο γήπεδο. Αρχικά αγωνίζονταν σε αυτό μόνο τα μέλη του. Αργότερα όμως διοργάνωνε αγώνες στους οποίους μπορούσαν να λάβουν μέρος και άλλοι σύλλογοι.

Το 1880, ο Ιωάννης Δαμβέργης μαζί με τους Απόστολο Ψαλτώφ, Στέφανο Παπαμιχάλη και Ιωάννη Μακρουλίδη, όλοι τότε μαθητές της Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης, δημιούργησαν ένα πρόχειρο γυμναστήριο σε κάποιον ανοικτό χώρο, γνωστό με το όνομα "του έρωτα τ΄αλάνι". Αφού άνοιξαν χαντάκια, το περιέφραξαν χρησιμοποιώντας λόγω ελλείψεως χρημάτων σκοινί απλώστρας! Κατόπιν, με σκληρές οικονομίες αγόρασαν και όργανα γυμναστικής. Στο γήπεδο αυτό γυμνάζονταν νέοι απ’ όλη τη Σμύρνη πληρώνοντας μία πεντάρα. Ως ταμίας είχε ορισθεί ο Μακρουλίδης. Το πρωτόγονο αυτό γυμναστήριο αποτέλεσε τον πρόδρομο του αντίστοιχου του Απόλλωνα, αλλά και την κυψέλη για τους μετέπειτα μεγάλους αθλητές του συλλόγου. Γι’ αυτό και τον Ι. Ψαλτώφ, δημιουργό του γυμναστηρίου, αποκαλούσαν παππού του συλλόγου. Αργότερα ο τελευταίος μετακόμισε σε χώρο απέναντι από το Ελληνικό Ορφανοτροφείο, ενώ στη συνέχεια κατασκεύασε μεγάλο και σύγχρονο γυμναστήριο στη συνοικία του Αγίου Τρύφωνα, κοντά στο φημισμένο θέατρο ΤΕΡΨΙΘΕΑ.^[5]

Απολλώνιοι Αγώνες και το ποδοσφαιρικό τμήμα (1904-1922)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1901 ο Απόλλων διοργανώνει τις πρώτες λεμβοδρομίες, ενώ από το 1904 επί της προεδρίας Ν. Σταυρίδη, αναλαμβάνει την διοργάνωση των αθλητικών αγώνων του Μπουρνόβα, παίρνοντας την σκυτάλη από τους προηγούμενους διοργανωτές, που ήταν οι Άγγλοι φίλαθλοι της Σμύρνης. Έτσι, διοργανώνει τα Απολλώνια, τα οποία ήταν η μεγαλύτερη αθλητική διοργάνωση της πόλης μέχρι τη Μικρασιατική καταστροφή, αποτελώντας σταθμό στην ιστορία του σμυρναίικου αθλητισμού. Για τους αγώνες μάλιστα αυτούς του 1904, ανακαινίσθηκε πλήρως το στάδιο του Μπουρνόβα από τον αρχιτέκτονα Β. Λίττη και απέκτησε στίβο 400 μέτρων και κερκίδες χωρητικότητας 6.000 θεατών.

Συνολικά έγιναν 10 διοργανώσεις, στις οποίες μετείχαν ομάδες από όλες τις εθνοτικές ομάδες της Σμύρνης πλην της τουρκικής. Η επιτυχία τους ήταν τόσο μεγάλη, που διεξάγονταν υπό την αιγίδα του Τούρκου νομάρχη. Τα Α΄ Απολλώνια ήταν αγώνες αθλητικοί, γυμναστικοί και ποδηλατικοί και διεξήχθησαν στις 6 και 8 Μαϊου του 1904 στο προάστιο Μπουρνόβας με τη συνεργασία και του εκεί αθλητικού ομίλου και με συμμετοχή, εκτός του «Γυμναστικού συλλόγου Απόλλωνα Σμύρνης», του "Α.Ο. Μπουρνόβα», καθώς και της "Αθλητικής ‘Ενωσης Σμύρνης". Τους παρακολούθησαν περίπου 2.000 θεατές που ταξίδεψαν από τη Σμύρνη με ειδικά δρομολόγια του τρένου. Οι δύο ημέρες του προγράμματος περιλάμβαναν πλήρες πρόγραμμα με αγωνίσματα στίβου (δρόμοι, άλματα, ρίψεις), αγώνα ανωμάλου δρόμου 10.000 μ., ποδηλασία 17 χλμ, και χιουμοριστικά αγωνίσματα (τσουβαλοδρομίες κλπ). Το ίδιο έτος αθλητές του πήραν μέρος στο πανελλήνιο πρωτάθλημα στίβου, όπου πρώτευσαν οι Θεολόγος Αναστάσογλου και Ματθαίος Δεσποτόπουλος. Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός πως οι αγώνες αυτοί ήταν υπό την επίβλεψη του νομάρχη Σμύρνης Κιαμήλ πασά.

Από εκείνη την εποχή ξεκινά και η αντιπαλότητα των φίλων του Απόλλωνα με αυτούς του συμπολίτη Πανιωνίου, για το ποια ομάδα έχει τα αθλητικά πρωτεία στη Σμύρνη. Η διαμάχη όμως είχε και κοινωνικές προεκτάσεις, αφού ο Απόλλων υποστηριζόταν κυρίως από τα λαϊκά στρώματα, εν αντιθέσει με τον Πανιώνιο που ήταν η αγαπημένη ομάδα των μεγαλοαστών. Παρά την αντιπαλότητα, οι αθλητές του συμμετείχαν συχνά στους Πανιώνιους Αγώνες κατακτώντας αρκετές πρωτιές.

Καθ' όλη αυτήν την περίοδο, πέρα από τα τοπικά πρωταθλήματα, ο Απόλλων συμμετείχε με αποστολές και στους Πανελληνίους Αγώνες που διεξάγονταν στην Αθήνα. Επίσης, οι προαναφερόμενοι Αναστασόγλου και Δεσποτόπουλος αναδείχθηκαν ολυμπιονίκες στο πένταθλο κατά τους Μεσοολυμπιακούς του 1906.

Το 1910 με την προτροπή της αγγλικής κοινότητας της Σμύρνης, οργανώθηκε σε σταθερή πλέον βάση το ποδοσφαιρικό τμήμα, το οποίο θα εξελιχθεί σε γνωστότερο του συλλόγου. Ανεπίσημα ο ποδοσφαιρικός Απόλλων υπήρχε ήδη έχοντας δώσει αγώνεσ κόντρα στον αγγλικό ΑΟ Μπουνόβα (1904) και Πανιώνιο. Το 1906 διεκδίησε να εκπροσωπήσει τη Σμύρνη στους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1906, αλλά δεν τα κατάφερε στο Ολυμπιακό τουρνουά.

Σύντομα πέτυχε να καταστεί ο μόνιμος πρωταθλητής της περιοχής και το 1920 στελέχωσε με τρεις παίκτες (Αγαμέμων Γκίλης, Δημήτριος Γώτης, Βασίλειος Σάμιος), την ελληνική αποστολή που μετείχε στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αμβέρσας το 1920.

Το τελευταίο συμβούλιο του Γυμναστικού Συλλόγου Απόλλωνα Σμύρνης, τη μαρτυρική χρονιά της καταστροφής της Σμύρνης από τους Τούρκους το 1922, αποτελούσαν οι: Δ. Μαρσέλλος (πρόεδρος), Ι. Γαρύφαλλος (Γεν.Γραμματέας), Α. Κύρου (ειδ. γραμματέας) και Χατζηθωμάς (ταμίας). Επίσης, στη Σμύρνη παρέμειναν ως αιχμάλωτοι ο Α. και Γ. Κύρου, μέλη του συμβουλίου του Απόλλωνα, καθώς και ο πρωταθλητής στίβου Κρ. Πέρσης, τα ίχνη των οποίων από τότε χάθηκαν.

Μετά τον ξεριζωμό (1922-1946)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Φτάνοντας στην Αθήνα το 1922, οι κυανόλευκοι εγκαταστάθηκαν στον περιβάλλοντα χώρο του Ναού του Ολυμπίου Διός, με την επιδίωξη να βρουν κάποια κατάλληλη περιοχή για να εγκατασταθούν μονίμως. Οι ακάματες προσπάθειες τους και ιδιαίτερα του προέδρου Δημήτρη Μαρσέλλου ευοδώθηκαν πολύ σύντομα. Ανακοίνωσε την επαναλειτουργία του την 1 Δεκεμβρίου του 1922, στην Αθήνα πλέον.

Τον επόμενο χρόνο (το 1923) βρήκαν και νοίκιασαν ένα οικόπεδο στο τέρμα της συνοικίας Ρουφ, όπου σιγά - σιγά έφτιαξαν ένα γήπεδο με μεγάλους κόπους και αγώνες. Το γήπεδο ολοκληρώθηκε τη σεζόν 1927-28.

Την περίοδο αυτή, λόγω των πολλαπλών οικονομικών προβλημάτων η διοίκηση του Απόλλωνα, το 1929 ζήτησε την ένωση των “ξεριζωμένων” και εγκατεστημένων πλέον στην Αθήνα τριών αθλητικών σμυρναϊκών σωματείων, του Απόλλωνα, του Πανιωνίου και του Πέλοπα, στον σύλλογο με το όνομα Αθλητική Σμυρναϊκή Ένωσις. Η προσπάθειά του όμως αυτή απότυχε επειδή ο Πανιώνιος αρνήθηκε, καθώς ο πρόεδρος του Δημητρός Δάλλας δεν συμφωνεί. Έτσι ο κάθε σμυρναϊκός αθλητικός σύλλογος ακολούθησε τον δρόμο του.^[6] Το 1927 έκανε την εμφάνιση της για πρώτη φορά και η ομάδα του μπάσκετ.

Ριζούπολη (1948-σήμερα)[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1946, η Εταιρία Σιδηροδρόμων απαλλοτρίωσε το γήπεδο του Ρουφ. Στις 10 Φεβρουαρίου 1947 ο σύλλογος άρχισε να κατασκευάζει νέο ιδιόκτητο γήπεδο στη Ριζούπολη, δίπλα στο εργοστάσιο δίσκων της Columbia.^[7] Εγκαινιάστηκε το 1948. Τα επίσημα εγκαίνια του γηπέδου με στίβο ολυμπιακών διαστάσεων, σκάμματα αλμάτων και ρίψεων, γηπέδων μπάσκετ και βόλεϊ, αιθουσών πυγμαχίας, πάλης κ.λπ., έγιναν το 1948 από τον πρόεδρο του Απόλλωνα Δ.Μαρσέλλο, που είχε διατελέσει και στα χρόνια της Σμύρνης (1909, 1922) και είχε σημαντική οικονομική συμβολή στην κατασκευή του γηπέδου. Σημαντική στην ανέγερση του γηπέδου ήταν η συμβολή των διατελεσάντων πρωθυπουργών Ν. Πλαστήρα και Σ. Βενιζέλου, καθώς και του Ι. Μοάτσου. Το γήπεδο εγκαινιάστηκε επίσημα στις 17 Οκτωβρίου 1948, παρουσία 10.000 φιλάθλων, με τιμητικό αγώνα ανάμεσα σε μικτή ομάδα των προσφυγικών σωματείων (Απόλλων, Πανιώνιος, ΑΕΚ) και μικτή ομάδα των «γηγενών» Παναθηναϊκού και Ολυμπιακού.

Στα τέλη της δεκαετίας του 1960 ο ποδοσφαιρικός Απόλλων υποβιβάστηκε στη Β' Εθνική για να επανέλθει τη δεκαετία του 1970. Το 1979 ο Κερκυραίος επιχειρηματίας και μετέπειτα πρόεδρος της ΕΠΑΕ Κώστας Αλαμάνος ανέλαβε τη διοίκηση της ΠΑΕ Απόλλων που πλέον έγινε επαγγελματικός. Τον οδήγησε στην Ευρώπη τερματίζοντας πέμπτος το 1994-95 και στον τελικό του Κυπέλλου την επόμενη σεζόν. Αποχώρησε μετά απο 26 χρόνια για να ακολουθήσει μια δύσκολη περίοδος. Το 2000 έπεσε στην Β’ Εθνική και μέχρι το 2007 έφτασε να αγωνίζεται στο Περιφερειακό πρωτάθλημα. Ήρθαν τρία συνεχόμενα πρωταθλήματα απ’ το 2011 ως το 2013, και η επιστροφή στην Α' Εθνική.^[8]

Το 1990 το τμήμα μπάσκετ ανήλθε στην Γ' εθνική κατηγορία όπου παρέμεινε για μια σεζόν καθώς κέρδισε την άνοδο. Στη Β' Εθνική αγωνίστηκε από το 1991 ως το 1993. Το 1996 ολοκληρώνεται το Κλειστό Γυμναστήριο δίπλα το Γήπεδο Ριζούπολης.

Το τμήμα Υδατοσφαίρισης που είχε ιδρυθεί το 1908 στη Σμύρνη ανασυστάθηκε με πρωτοβουλία του Χρήστου Αφρουδάκη και του εφοπλιστή Σταμάτη Βελλή, και κέρδισε σύντομα την άνοδο στην Α1. Στις 3 Ιανουαρίου 2020 επέστρεψε στον τόπο όπου γεννήθηκε, με 27 αθλητές συνολικά στην αποστολή, βρίσκονται στη Σμύρνη για προετοιμασία αλλά και φιλική αναμέτρηση, με τοπική ομάδα ESTI Belediye (της οποίας Head Coach ήταν ο Βαγγέλης Πάτερος), σχεδόν 108 χρόνια μετά το τελευταίο αγώνα που έδωσε ο Απόλλων στη γενέτειρά του, πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.^[9] Η μεγαλύτερη επιτυχία ήρθε από το συγκεκριμένο τμήμα του πόλο ο Απόλλων ισχυροποιήθηκε και έφτασε την κατάκτηση του Τσάλεντζερ Καπ το 2022-23. Το 2023-24 έφτασε τον τελικό Κυπελλου Ελλάδος, όπου έχασε από τον Ολυμπιακό.

Την ίδια σεζόν το ποδοσφαιρικό τμήμα υποβιβάστηκε για πρώτη φορά στην ιστορία του στο τοπικό πρωτάθλημα, απόρροια της αποχώρησης του μεγαλομετόχου κ.Μονεμβασιώτη το καλοκαίρι του 2023.

Έδρα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα πρώτα γήπεδα στη Σμύρνη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1880, ο Ιωάννης Δαμβέργης μαζί με τους Απόστολο Ψαλτώφ, Στέφανο Παπαμιχάλη και Ι. Μακρουλίδη, όλοι τότε μαθητές στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, δημιούργησαν ένα πρόχειρο γυμναστήριο σε κάποιον ανοικτό χώρο, γνωστό με το όνομα "του έρωτα τ΄αλάνι". Αφού άνοιξαν χαντάκια, το περιέφραξαν χρησιμοποιώντας λόγω ελλείψεως χρημάτων σκοινί απλώστρας. Κατόπιν, με σκληρές οικονομίες αγόρασαν ένα μονόζυγο και άλλα όργανα γυμναστικής.

Στο γήπεδο αυτό γυμνάζονταν νέοι απ’όλη τη Σμύρνη πληρώνοντας μία πεντάρα. Ως ταμίας είχε ορισθεί ο Μακρουλίδης. Το πρωτόγονο αυτό γυμναστήριο αποτέλεσε τον πρόδρομο του γυμναστηρίου του Απόλλωνα, αλλά και την κυψέλη για τους μετέπειτα μεγάλους αθλητές του συλλόγου. Γι’αυτό και τον δημιουργό αυτού του γυμναστηρίου, τον Ι. Ψαλτώφ, τον αποκαλούσαν "παππού" του Απόλλωνα. Το 1901 ο Απόλλων διοργανώνει τις πρώτες λεμβοδρομίες της Σμύρνης, με τη συμμετοχή του άλλου μεγάλου σμυρναίικού σωματείου, του «Πανιωνίου Γυμναστικού Συλλόγου», ο οποίος ιδρύθηκε το 1898 και προήλθε από την συνένωση των σωματείων Ορφεύς Σμύρνης και Γυμνάσιον Σμύρνης.

Αργότερα ο γυμναστικός σύλλογος «Απόλλωνας Σμύρνης» μετακόμισε σε κάποιον χώρο απέναντι στο ελληνικό Ορφανοτροφείο ενώ στην συνέχεια κατασκεύασε μεγάλο και σύγχρονο κλειστό γυμναστήριο μαζί με ανοιχτό γήπεδο στην συνοικία του Αγίου Τρύφωνα, κοντά στο φημισμένο θέατρο «Τερψιθέα». Aπό το 1910 που ολοκληρώθηκε η κατασκευή του μετά τη μεσολάβηση του Μητρπολίτη Σμύρνης, Χρυσόστομου, άρχισαν να διεξάγονται εκεί οι Απολλώνιοι Αγώνες. Παρά το εξαιρετικά πλούσιο αρχείο του συλλόγου και την αδιάκοπη έρευνα των ανθρώπων του δεν έχει διασωθεί κάποια φωτογραφία από το γήπεδο. Διασώζεται όμως αεροφωτογραφία του Σταδίου Απόλλωνος αλλά και της Σμύρνης από το 1917 (από τη Βρεττανική Πολεμική αεροπορία κατά τους βομβαρδισμούς της πόλης).^[10]^[11]

Ριζούπολη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το γήπεδο ποδοσφαίρου ολοκληρώθηκε το 1948. Το 1995 ολοκληρώθηκε και η κατασκευή του ιδιόκτητου κλειστού Γυμναστηρίου, πίσω από τη νότια μικρή κερκίδα του γηπέδου της Ριζούπολης που γκρεμίστηκε για το λόγο αυτό. Εκεί στεγάζονται όλα τα τμήματα του Απόλλωνα έκτοτε.

Οι έδρες αναλυτικά:

1891-1910: Γυμναστήριον Του έρωτα τ'αλάνι, Σμύρνη
1910-1916: Γήπεδο Ορφανοτροφείου, Σμύρνη
1916-1922: Στάδιο Απόλλωνος, Αγίου Τρύφωνα, Μπέλα Βίστα, Σμύρνη ^[12]
1922-1924: Γήπεδο Στύλοι Ολυμπίου Διός, Αθήνα
1924-1947: Παλιό Γήπεδο Αγίου Βασιλείου, Ρουφ, Αθήνα
1947-2023: Γήπεδο Ριζούπολης, Αθήνα

Έμβλημα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώτο έμβλημα του συλλόγου, από το 1894, ήταν οι τρεις δρομείς. Για το ποδοσφαιρικό τμήμα υιοθετήθηκε με την ίδρυσή του το 1910 ο αγκυλωτός σταυρός, πανάρχαιο σύμβολο το οποίο όμως θα αφαιρεθεί πριν ακόμη τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, δεδομένης της ήδη αρνητικής του ταύτισης με τον εθνικοσοσιαλισμό και τον Αδόλφο Χίτλερ. Τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, οι φανέλες της ομάδας έφεραν τα αρχικά ΓΣΑ (Γυμναστικός Σύλλογος Απόλλων), ενώ αργότερα καθιερώθηκε το σημερινό έμβλημα με την προτομή του αρχαίου ελληνικού θεού Απόλλωνα, εμπνευσμένο από άγαλμά του ως αρχηγού των μυθικών Μουσών (μουσηγέτη).

Ύμνος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο ύμνος του Απόλλωνα αποτελεί έναν από τους παλαιότερους ύμνους ελληνικών συλλόγων, είναι σύνθεση του Πέτρου Γιαννακού και αναφέρεται στον θεό Απόλλωνα. Ο πρώτος ύμνος του συλλόγου ήταν ο Πινδαρικός ύμνος προς τον θεό Απόλλωνα: «Κέκλυθ Ελικώνα βαθύδενδρον αί λάχετε Διός εριβρομούου θυγατέρες ευώλενοι μόλετε συνόμαιμον ίνα Φοίοιβον ωδάεισι μέλψητε χρυσοκόμαν.» Ο ύμνος αυτός μεταφράζεται ως εξής : «Ακούστε σεις που κάθεστε στον πυκνόδεντρο Ελικώνα, με τις ωραίες ωλένες θυγατέρες του Δία που ξαποστέλνει τις φοβερές βροντές, ελάτε, να ψάλετε, τον χρυσομάλλη αδελφό Φοίβο.» ^[13]

Πρόεδροι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σμύρνη
Δέκα ήταν συνολικά οι πρόεδροι του Απόλλωνα στη Σμύρνη, με τον Δημήτρη Μαρσέλλο να έχει 3 θητείες μέχρι το 1922.

Περίοδος	Πρόεδρος
1891-1893	Κουλαμπίδης Ιάκωβος
1893-1894	Νίκος Κουλμάσης
1894-1904	Ματθαίος Προβατόπουλος
1904-1905	Νίκος Σταυρίδης
1905-1907	Αλέξανδρος Κύρου
1907-1908	Νάσσος
1908-1909	Γιασεμόπουλος Πλάτων
1909	Γιαννίκης Κυριάκος
1909-1919	Δημήτρης Μαρσέλλος
1919-1920	Ιωάννης Μισσιρ
1920	Κατσιβανάκης Πέτρος
1920-1921	Μιχαήλ Αργυρόπουλος
1921-1922	Νίκος Ρωσσίδης
1922	Δημήτρης Μαρσέλλος

Αθήνα
Ο Δημήτρης Μαρσέλλος συνέχισε και ήταν ο πρώτος πρόεδρος του ΓΣΑ στην νέα προσφυγική εποχή.

Περίοδος	Πρόεδρος
1922-1937	Δημήτρης Μαρσέλλος
1937-1947	Δημήτρης Κουλαμπίδης
1947	ΜΑΡΥΟΜΑΤΗΣ Χαράλαμπος
1947-1950	Δημήτρης Μαρσέλλος
1950	Μηχανίδης
1950-1951	Ιωάννης Κολλάρος
1951-1955	Γιώργος Μαύρος
1955-1958	Χρήστος Σολωμονίδης
1958	Νίκος Κατράντζος
1958-1963	Τσουρουκτσόγλου Ανδρέας
1963	Ηλίας Ανδρίτσος
1963-1965	ΜΠΕΛΕΧΑΚΗΣ Γιώργος ΜΑΛΛΟΥΧΟΣ Ιωάννης ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΛΙΕΡΗΣ Δημήτρης
1965-66	ΛΕΒΑΝΤΗΣ
1966-1967	Ηλίας Ανδρίτσος
1967-1969	Ιωάννης Κολλάρος
1969-1970	Νίκος Κατράντζος
1970-1971	ΤΖΟΒΑΝΟΣ Κωνσταντίνος
1971	ΒΟΥΤΣΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΡΙΟΣ
1971	ΜΠΕΛΕΧΑΚΗΣ Γιώργος
1971-1973	Χρήστος Σολωμονίδης
1973	ΑΡΕΑΛΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΒΟΥΤΣΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΜΑΡΙΟΣ ΠΛΕΜΜΕΝΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΟΦΤΑΣ ΚΙΜΩΝ
1973-1974	ΑΓΓΕΛΕΤΟΠΟΥΛΟΣ Γιώργος
1974-1977	ΣΑΝΤΑΜΟΥΡΗΣ Κωνσταντίνος
1977-1978	ΜΕΛΕΜΕΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ
1978-1979	Εμβαλωμένος Ευάγγελος
1973	Χρήστος Σολωμονίδης Εμβαλωμένος Ευάγγελος Βασίλης Σουψανάς
1979-1981	ΔΑΥΙΔ Χαράλαμπος
1981-1983	Βασίλης Παράσχης
1983-1985	ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Κωνσταντίνος
1985-1997	Νίκας Ευάγγελος
1997-1998	ΣΑΝΤΑΜΟΥΡΗΣ Κωνσταντίνος
1998-1999	Γιώργος Βούλγαρης
1999-2011	Αριστείδης Καμάρας
2011-2013	Δέδες Κωνσταντίνος ^[14]
2015-	Παναγιώτης Κατάβελος

H Αθλητική και Ιστορική Βιβλιοθήκη του Απόλλωνα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 29 Ιανουαρίου 2019 υπό την προεδρία του Παναγιώτη Κατάβελου ο οποίος είχε και την ιδέα, παρουσιάστηκε η αθλητική και ιστορική βιβλιοθήκη του συλλόγου, εντός του γηπέδου «Γεώργιος Καμάρας» στη Ριζούπολη και συγκεκριμένα στην Αίθουσα Τροπαίων, της Αθλητικής και Ιστορικής Βιβλιοθήκης.^[15] Η Αθλητική Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει συγγράμματα με την ιστορία του Απόλλωνα, αλλά και άλλων αθλητικών προσφυγικών και μη Σωματείων, όπως και πεζογραφία απ’ όλο το φάσμα του ελληνικού αθλητισμού και της ελληνικής και ξένης αθλητικής λογοτεχνίας (βιογραφίες αθλητών – προπονητών, χρονικά και περιγραφές μεγάλων αθλητικών ελληνικών και διεθνών διοργανώσεων, ιστορία Ομοσπονδιών, αθλητικά μυθιστορήματα, αθλητιατρική και ό,τι άλλο συναφές προς τον αθλητισμό).

Η Ιστορική Βιβλιοθήκη περιλαμβάνει βιβλία, μεταξύ των οποίων αρκετά σπάνια συγγράμματα, με αντικείμενο τη Σμύρνη, την περιοχή της Ιωνίας – Μικράς Ασίας και την εκεί ελληνική αθλητική, πολιτιστική και κοινωνική παρουσία (ιστορία, μαρτυρίες, χάρτες, λαογραφία, λογοτεχνία κ.λ.π.). Την ευθύνη για την παρουσίαση της Βιβλιοθήκης του Γυμναστικού Συλλόγου, είχε το μέλος του Δ.Σ., Ευάγγελος Λαμπρινός, ο οποίος επιμελήθηκε και την έκδοση του εξαιρετικού ημερολογίου του Απόλλωνα Σμύρνης, το οποίο και μοιράστηκε στους περίπου 100 παρευρισκόμενους.

Σημαντικές ημερομηνίες στην ιστορία του συλλόγου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

1891, ίδρυση του Απόλλωνα ως πνευματικός και μουσικός σύλλογος από αποφοίτους της Ευαγγελικής Σχολής
1894, ξεκινά το αθλητικό τμήμα του συλλόγου και συμμετοχή για πρώτη φορά στους αγώνες που οργανώνονται από τους Άγγλους στο Στάδιο του Μπουρνόβα.
1901, διεξάγονται οι πρώτες λεμβοδρομίες από τον σύλλογο
23 Απριλίου 1904, οργανώνονται οι πρώτοι Απολλώνιοι Αγώνες από το σύλλογο στο Σταδιο του Μπουρνόβα, εν συνεργασία μετά της Union Sportive και του Bournabat Jor Athletical Association.
1905, ανασύσταση του συλλόγου μετά από ένα έτος αδράνειας.
13 Μαρτίου 1906, συμμετοχή στο ποδοσφαιρικό Ολυμπιακό τουρνουά της Σμύρνης με τον νικητή να εκπροσωπεί την πόλη στους Ολυμπιακούς στην Αθήνα και ήττα-αποκλεισμός από την αγγλική ομάδα του Μπουρνόβα.
22 Απριλίου 1906, ο «Απόλλων» πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αθήνα. Ο Θεολόγος Αναστάσογλου και ο Ματθαίος Δεσποτόπουλος του συλλόγου, αναδείχθηκαν Ολυμπιονίκες στο πένταθλο.
6 Αυγούστου 1907, ο Απόλλων σε ανεπίσημο αγώνα αντιμετώπισε τον άσπονδο τότε συμπολίτη Πανιώνιο (2-0). Αυτός ήταν και ο πρώτος αγώνας ανάμεσα στους "αιώνιους' αντιπάλους της Σμύρνης.
28 Ιουνίου 1908, το τμήμα υδατοσφαίρισης συμμετείχε στα «Πελόπεια» (ετήσιοι ναυτικοί και κολυμβητικοί αγώνες).
1910, επίσημη ίδρυση του ποδοσφαιρικού τμήματος με σήμα τον αρχαιοελληνικό σύμβολο του αγγυλωτού σταυρού, που χρησιμοποίησε για 35 έτη. Νέα έδρα για τον ΓΣΑ κοντά στο Ελληνικό Ορφανοτροφείο Σμύρνης.
1916, μετακίνηση του ΓΣΑ στο Στάδιο Απόλλωνος στη συνοικία του Αγίου Τρύφωνα της Μπέλλα Βίστα, με νέο σύγχρονο κλειστό γυμναστήριο και γήπεδο με στίβο.
1917, κατάκτηση του πρώτου ποδοσφαιρικού πρωταθλήματος Σμύρνης στην ιστορία του Απόλλωνα.
2 Μαΐου 1919, αποβίβαση των ελληνικών στρατευμάτων στην υπό ελληνική διοίκηση Σμύρνη και στρατοπαίδευση το Στάδιο Απόλλωνος στον Άγιο Τρύφωνα.
14 Αυγούστου 1920, ο «Απόλλων» πήρε μέρος στους Ολυμπιακούς Αγώνες στην Αμβέρσα, με 4 παίκτες στην Εθνική ελληνική ομάδα ποδοσφαίρου: Αντώνης Φωτιάδης, Δημήτρης Γώττης, Αγαμέμνων Γκίλης, Βασίλης Σάμιος.
27 Φεβρουαρίου 1922, κατάκτηση του 5ου και τελευταίου ποδοσφαιρικού πρωταθλήματος Σμύρνης για τον ΓΣΑ.
13 Σεπτεμβρίου 1922, είσοδος των Τούρκων στην πρωτεύουσα της Ιωνίας και η αρχή του τέλους με την Καταστροφή της Σμύρνης και την προσφυγιά.
1 Δεκεμβρίου 1922, επαναλειτουργία στην Αθήνα, τρεις μήνες μετά την Μικρασιατική Καταστροφή.
15 Ιανουαρίου 1923, συμμετοχή για πρώτη φορά σε ποδοσφαιρικό πρωτάθλημα στην Ελλάδα, στο Πρωτάθλημα Ε.Π.Σ. Ελλάδος.
15 Απριλίου 1932, επιστροφή της ποδοσφαιρικής ομάδας στη Σμύρνη και φιλικός αγώνας με την τουρκική Αλτάι Σ.Κ. (0-0) στο παλιό γήπεδό του Πανιωνίου στην Πόντα (η οποία είχε γίνει πλέον Αλσαντζάκ, ενώ το ανακατασκευάστηκε το 1929) μπροστά σε 5.000 θεατές. Αντιμετώπισε την Αλτάι (3 φορές πρωταθλήτρια του τουρκικό πρωτάθλημα Σμύρνης 1915-1917) ξανά μετά από περίπου 18 χρόνια.
17 Οκτωβρίου 1948, εγκαίνια του ιδιόκτητου γηπέδου της Ριζούπολης που έγινε η νέα έδρα τις τελευταίες 7 δεκαετίες.
1958, ο ΓΣ Απόλλων μετονομάζεται σε ΓΣ Απόλλων ΑΘηνών.^[16]
1996, ανέγερση του ιδιόκτητου Κλειστού Γυμναστηρίου Ριζούπολης.
15 Μαΐου 1996, συμμετοχή στον τελικό Κυπελλου Ελλάδος και ήττα από την ΑΕΚ (7-1).
2001, απόφαση για επαναφορά του ονόματος Απολλων Σμύρνης αντί για Απόλλων Αθηνών μετά από πάνω από 40 χρόνια.
2013, επανασύσταση του τμήματος υδατοσφαίρισης μετά το 1922 (είχε ιδρυθεί το 1908, ίσως και νωρίτερα).
3 Ιανουαρίου 2020, επέστρεψε στην Σμύρνη, για φιλική αναμέτρηση, το τμήμα υδατοσφαίρισης, σχεδόν 108 χρόνια μετά το τελευταίο αγώνα που έδωσε στη γενέτειρά του.
29 Απριλίου 2023, κατάκτηση του πρώτου ευρωπαϊκού τίτλου από το τμήμα υδατοσφαίρισης, του Τσάλεντζερ Καπ.
24 Απριλίου 2024, υποβιβασμός στο τοπικό Αθηνών για πρώτη φορά στην ιστορία του ποδοσφαιρικού τμήματος και 100 χρόνια μετά την πρώτη συμμετοχή στην ΕΠΣ Αθηνών.
11 Μαΐου 2024, συμμετοχή στον τελικό Κυπελλου Ελλάδος και ήττα από τον Ολυμπιακό (18-6) για το τμήμα πόλο.

Έντυπα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ύλης αποκλειστικά με θέματα του συλλόγου, όλα δε έκδοσης στην Αθήνα:^[17]^[18]

(ι): ιδιοκτησία, (ε): έκδοση, (δ): διεύθυνση, (σ): διεύθυνση σύνταξης, (α): αρχισυνταξία

Τίτλος	Περιγραφή	Έτη έκδοσης	Υπεύθυνοι	Βασικοί συνεργάτες (κατά διαστήματα)
Νέα του Απόλλωνος	εφημερίδα	1961- ;000 (περιοδικά)	(ε) Θ. Βέστας	Τ. Αγγελόπουλος, Τ. Χαραλαμπίδης
Απολλωνιστής	μηνιαία εφημερίδα	2000- ;000	(ε) Γ. Τάγκας (δ) Δ. Νεοφώτιστος (α) Δ. Τρουπής	Χ. Αγγελετόπουλος, Α. Αδράσκελας, Δ. Ζακίνης, Α. Ζάκκας, Κ. Κοζής, Γ. Κουσουνέλος
Αναγέννηση	εφημερίδα	2010-2012 (περιοδικά)	(ε) Φιλαθλητικό & Πολιτιστικό (ε) Σωματείο Αναγέννηση (ε) Απόλλωνος Σμύρνης	;
Απολλωνιστής!	(δι)μηνιαία εφημερίδα	από το 2014	(ι) IdeasPrint ΕΠΕ (ε)-(δ) Γ. Τάγκας (σ)-(α) Δ. Κουμουρτζής	Φ. Κωνσταντουδάκης

η χρησιμοποιούμενη πηγή δεν καταλογοποιεί οπαδικά φανζίν, φυλλάδια κλπ.

Φίλαθλοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύνδεσμοι φιλάθλων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύνδεσμος Φιλάθλων Απόλλωνα Σμύρνης Ελαφρά Ταξιαρχία
Σωματείο φιλάθλων ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΑΠΟΛΛΩΝ - Αναγέννηση, από το 2006

Γνωστοί φίλαθλοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καλλιτέχνες:

Τόλης Βοσκόπουλος (1940-2021), τραγουδιστής

Επιχειρηματίες:

Σταμάτης Βελλής, εφοπλιστής

Δημοσιογράφοι:

Γιώργος Γεωργίου (1947-2023), αθλητικογράφος

Γιώργος Αρκουλής, συγγραφέας

Ερρίκος Βούλγαρης, αθλητικογράφος ^[19]

Δημήτρης Φωτεινόπουλος, αθλητικογράφος ^[20]

Αθλητές:

Γιώργος Αφρουδάκης, αθλητής πόλο

Ζάχος Αφρουδάκης, αθλητής πόλο

Μιχάλης Μιχαλάκος, παλιός διεθνής ποδοσφαιριστής

Γιώργος Καμάρας (1929-2000), διεθνής ποδοσφαιριστής

Τμήματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατηγορία	Τμήματα
Ομαδικά	Ποδόσφαιρο · Μπάσκετ · Βόλεϊ · Πόλο
Ατομικά	Στίβος · Κολύμβηση · Πυγμαχία · Πάλη · Ποδηλασία · Κωπηλασία